Escocia cara á súa independencia

Os soberanistas do Scottish National Party (SNP) gañaron as súas cuartas eleccións seguidas ao Parlamento nacional escocés (2007, 2011, 2016 e agora 2021) acadando 64/129 escanos, un menos da maioría absoluta. A maioría independentista completouse cos 8 deputados dos verdes Scottish Green (gañan 2), fronte aos 57 deputados unionistas (31 tories -gañan 1-, 22 laboristas -perden 2 e acadan os seus peores resultados desde que o Parlamento escocés foi restaurado no 1997- e 4 liberal-demócratas -perden 1 e acadan tamén os seus peores resultados en comicios escoceses recentes-). Os 72/129 deputados a prol da independencia escocesa sobardan os 71 de 2016 e constitúen o mellor resultado da historia para os seareiros da soberanía da vella Caledonia.
Na votación ao Parlamento escocés emítense dous votos: un para escoller 73 deputados polo sistema maioritario de distritos uninominais (constituency vote) no que gaña o escano o que quite máis votos (“The winner takes it all”) e outro para escoller outros 56 deputados elixidos en 8 circunscricións plurinominais rexionais por sufraxio proporcional. Nesta segunda escolla penalízanse os partidos máis votados, para acadar unha corrección proporcional potente ao sistema. Deste xeito, a first minister Nicola Sturgeon, cun resultado moi parello en proporción de votos ao de Núñez Feijóo de xullo de 2020, fica un deputado por baixo da absoluta, no canto dos 42/75 de Feijóo 2020. Verdadeiramente hai países que traballan a serio a proporcionalidade electoral.
O SNP acadou os seus mellores resultados da historia das eleccións escocesas en termos absolutos e relativos na escolla de distritos uninominais, cun 47,7% de votos (case 1.300.000, un 46% máis que os 900.000 de 2011) e 63/73 constituencies. Mais na votación por distritos plurinominais rexionais baixou ao 40,3% e case 200.000 votos (o seu terceiro mellor resultado), sendo os grandes beneficiarios desta dupla escolla os verdes, que acadaron o 8,1%. O partido soberanista Alba, do antigo first minister Alex Salmond, ficou fóra do Parlamento de Holyrood, cun 2.3% nas eleccións por distritos plurinominais, pois non se presentou ás constituencies. Como manifestou a analista galega, experta na política escocesa, Pilar Aymara Fernández, a táctica do SNP de desaconsellar o voto dual a prol dos nacionalistas do Alba evitou unha supermaioría de 80 ou máis deputados soberanistas.
De calquera xeito, os resultados foron moi bos para o independentismo escocés. Velaí que a oportunidade dun segundo referéndum de independencia, do indyref2, sexa evidente, tendo en conta tamén a máis alta participación na historia recente das eleccións nacionais escocesas (63% fronte ao 55,8% de 2016 e o 50,3% do 2011). Nicola Sturgeon ten un mandato nidio da cidadanía escocesa para convocar un novo referéndum de independencia tan logo como llelo permita a pandemia, e tamén ten un nidio mandato para usar todos os medios legais ao seu dispor que posibiliten este referéndum, que conta coa oposición do prime minister británico Boris Johnson. Neste senso, é moi rechamante a opinión de Kirsty Strickland, este domingo no xornal unionista escocés The Scotsman, suxerindo que lib dem, tories e laboristas haberían gañar o relato a prol do voto negativo nese indyref2 no canto de se opor á súa celebración. Verdadeiramente hai países onde prohibir votar considérase pouco democrático.
As eleccións escocesas amosaron outravolta unha tendencia xeral europea: as distintas nacións e territorios votan cada vez máis de xeito distinto, como vimos de observar no caso das eleccións nacionais vascas, galegas e catalás e nas rexionais madrileñas. Neste 6-M electoral no Reino Unido, o avance conservador nas eleccións locais inglesas (e na parcial de Blackpool) contrasta co grande trunfo independentista en Escocia e coa rechamante vitoria laborista (quitou 30/60 deputados) en Gales, onde os soberanistas do Plaid Cymru avanzan, cun 20,7% de votos e 13/60 escanos (fronte aos 12 de 2016 e aos 11 de 2011). Mais estas eleccións galesas ben merecen un artigo de seu.

David Cameron impulsará la máxima devolución de competencias a Escocia

David Cameron podrá gestionar su agenda sin obstáculos. Pero en su lucha por ese estrecho margen (pensemos que los laboristas obtuvieron sólo 228 escaños con un 30,4% de votos) neutralizó a los euroescépticos del UKIP (12,6% de votos y sólo un MP, debido a las injustas paradojas del sistema mayoritario) con su promesa de convocatoria de un referéndum para que los británicos puedan decidir respecto a su continuidad en la Unión Europea. Y tendrá que cumplir su promesa, como el antiguo first minister escocés, Alex Salmond, tuvo que cumplir la suya de pactar con Cameron la convocatoria del pasado referéndum escocés de septiembre 2014. Nigel Farage, aún líder del UKIP por haber rechazado su partido su dimisión, mantiene más de tres millones de votos que podrían incrementarse si Cameron duda en cumplir su solemne ofrecimiento.
Cameron también tendrá que cumplir las promesas de septiembre 2014, cuando aseguró, junto con los hoy dimisionarios líderes laborista y lib dem, Ed Miliband y Nick Clegg, un sustancial incremento del autogobierno escocés si triunfaba el “NO” en el plebiscito del 18-S. Para ello acaba de visitar en su despacho oficial a la nacionalista Nicola Stugeon, first minister escocesa, en un claro gesto de respeto al autogobierno escocés poco común en los usuarios del Palacio de la Moncloa. El prime minister tory prometió “la mayor devolución de competencias y de instrumentos de financiación nunca vista en el mundo”.

Diferencias con el Reino Unido
Indudablemente, el modo en el que Cameron cumple sus promesas resulta chocante en el Estado español, donde Rajoy responde a la pulsión nacional periférica y, singularmente, catalana aprobando leyes como las de unidad de mercado, modernización del sistema educativo, racionalización de gobiernos locales o incluso la que eleva la fiesta taurina a dudoso patrimonio cultural estatal para limitar el alcance del autogobierno territorial, especialmente el de las naciones históricas (Galicia, Catalunya y Euskadi).
En 2017 o, quizás, en 2016 Cameron convocará un referéndum sobre la permanencia del Reino Unido en la Unión Europea, cumpliendo su promesa electoral. Y la first minister Nicola Stugeon, arropada por la mayoría absoluta del Parlamento de Holyrood y por 56 de los 59 MP que elige Escocia en Westminster (minoría que constituirá la tercera fuerza política en el Parlamento británico y que dirigirá el antiguo líder nacionalista Alex Salmond), podría aprovechar la especial circunstancia para exigir un nuevo referéndum de independencia, que resultaría totalmente exitoso para la suerte de la secesión. El rechazo de Cameron exigiría, en contrapartida, una segunda “devolution” (tercera desde 1997) que llevaría los límites del autogobierno escocés hasta la “devolution plus” (pleno autogobierno salvo diplomacia, defensa y moneda). El objetivo que realmente constituía el principal objetivo estratégico de los nacionalistas de Salmond y Stugeon cuando obtuvieron la mayoría absoluta en las elecciones al Parlamento de Holyrood en 2012, aunque hoy a millones les sabrá a poco.

Londres monopoliza Inglaterra y el Reino Unido
Detrás quedan muchas cosas. La liquidación de los laboristas y lib dem escoceses, sí, pero también una deriva, acusada en los últimos 15-20 años, del Reino Unido hacia un espacio económico hegemónico fuertemente anclado en el SE inglés que incluso tiende a despreciar territorios como Yorkshire y las Midlands cada vez más anecdóticos en cuanto a su peso respecto a un Great London que constituye una de las principales capitales financieras del mundo y que parece sentirse desvinculada, cada vez más, no sólo de la suerte de Gales, Escocia o Irlanda, sino de grandes áreas del norte y centro de la propia Inglaterra.

O exemplo de Escocia

As eleccións británicas do xoves salientan tanto pola non agardada maioría absoluta dos tories de Cameron no conxunto do Reino Unido (330 sobre 650 escanos con só un 36,9% dos votos) como polo esmagante trunfo do Partido Nacional Escocés (SNP) na Escocia, onde gañou 56 dos 59 escanos.
O SNP fundouse no 1934, acadando moi baixos resultados ate que no 1974 definiu unha estratexia nidiamente socialdemócrata que lle deu un terzo dos votos e 11 escanos, a mellor votación para Londres que obtivo até este día. Conservadores e laboristas fixeron o imposíbel para desprestixiar as propostas do SNP e mesmo chegaron agachar a riqueza que o petróleo escocés lle xeraba ao reino Unido. No 1978 o referéndum para a autonomía escocesa fracasou ao non acadar o “yes” o 40% do censo, malia gañar en votos e o SNP esmoreceu, mentres os gobernos de Mrs Thatcher mallaban na estrutura social e industrial escocesa.
Blair obtivo unha grande vitoria no 1997, nomeadamente polo voto escocés. Votouse outra volta a “devolution” e gañou o “yes” de xeito hexemónico. Mais o SNP, xa dirixido por Alex Salmond, desenvolveu unha politica socialdemócrata e de proximidade, que priorizaba a defensa da sanidade pública e dos servizos sociais e que afondaba nas propostas ecoloxistas e feministas do partido. Ao tempo, a defensa do emprendemento empresarial convertíase en parte inseparábel da súa proposta. No 2006 o SNP gañou con maioría relativa as eleccións ao Parlamento autónomo e puido desenvolver –á fin e con grande éxito– o seu programa, coa axuda do Partido Verde. Velaí o grande trunfo das eleccións autonómicas do 2011, onde acadou 69 dos 129 escanos do Parlamento de Holyrood, malia prometer un referéndum pola independencia.
Salmond pagou coa súa demisión a derrota dese referéndum (55% do non fronte ao 45% do si), mais a cidadanía escocesa comprobou axiña que os partidos estatais non estaban dispostos a outorgar o incremento substancial do autogoberno que prometeran. A nova first minister Nicola Stugeon foi unha boa remuda e acadou este éxito electoral, que converte o SNP no partido hexemónico da Escocia. No 2017, o SNP podería pedir un novo referéndum se Cameron insiste no que quere convocar para saír da UE.

As cartas caledonias (IV)

O FUTURO POLÍTICO DA ESCOCIA

O 55% dos escoceses votaron NO á independencia e o 45% a prol dela. A participación foi dun 84,5% sobre os electores rexistrados. Os números son nidios abondo para concluír que Escocia quere seguer a partillar o Reino Unido moitos anos. Mais…
Mais o first minister demisionario Alex Salmond e a campaña pro independencia fixeron medrar o número dos seus partidarios dun 30 a un 45% e votar YES a un 71% da xente nova, mentres rexeitaban a independencia o 73% dos maiores de 65 anos. Os sectores máis populares apostaron tamén pola independencia (velaí Glasgow, cun 54% a prol), xunto cos verdes, o mundo das organizacións solidarias e os empresarios máis dinámicos e innovadores.
E dirán vostedes, “Home, deixe estar, o tema estalle xa ben pechado”. Hoxe doulles a razón. Pero resulta que os tres partidos británicos maioritarios, para evitar que o voto afirmativo gañase, prometeron unha mellora substancial dos poderes fiscais, orzamentarios e de protección social do Goberno escocés. E agora o líder laborista, Ed Miliband, por razóns de curto interese partidista, di que non é o tempo axeitado, mentres varios deputados conservadores rexeitan esta proposta de ampliación competencial, disque “fartos de que 5 millóns de escoceses determinen o futuro de 52 millóns de ingleses”.
Se esta ampliación do autogoberno escocés non se aproba no que fica da lexislatura do Parlamento de Westminster (até o vindeiro maio) as bases do SNP, o partido nacional escocés e dos seus aliados da campaña YES SCOTLAND denunciarán que os unionistas gañaron con amaños e mentiras o referéndum. Por outra banda, a posíbel convocatoria no 2016 dun referéndum para a saída do Reino Unido da Unión Europea sería outra ocasión para pór de manifesto un proxecto político distinto para Escocia, reivindicando a súa permanencia na UE e, xa que logo, cuestionando a súa adhesión ao Reino Unido.
Semella que esta acción futura vaina liderar dende novembro unha nova primeira ministra escocesa e líder do SNP, Nicola Stugeon. Porque seica moi pouca xente no seu partido, que obtivo maioría absoluta no Parlamento escocés no 2011, cuestiona o proxecto de Salmond de facer transversal o proxecto do YES SCOTLAND, que mesmo foi adherido pola maioría dos residentes nados fóra do Reino Unido.

As cartas caledonias (III)

ESCOCIA VOTOU CONTINUIDADE E, TAMÉN, CAMBIO

Ás 8:00 am hora galega, cando escrebo esta carta, aínda non son definitivos os resultados do distrito das Highlands, mais si nos outros 31 distritos do País. A opción pola continuidade no Reino Unido gañou con claridade cunha diferenza superior aos dez puntos (máis do 55% fronte a menos do 45% da opción independentista). A alta participación (84,5%) determinou este resultado, na liña do 54-46% avanzado nas sondaxes feitas na xornada. Onde a participación foi máis baixa gañou o YES (53,5% fronte ao 46,5% en Glasgow, primeira cidade do país e de maioría traballadora, onde votou un 75% dos rexistrados ou 57,5% fronte ao 42,5% en Dundee, cun 79% de participación).Noutros distritos, como Edinburgh, a capital, a diferenza foi duns 23 pontos a prol do NO (61,5% fronte ao 38,5%). Salientábel é a relativa derrota do first minister nacionalista Salmond no seu condado de Aberdeenshire, onde o YES non chegou ao 40% dos votos.
O NO gañou nas zonas rurais, entre a xente de máis idade, nos lugares onde existen porcentaxes superiores de residentes nados en Inglaterra (12% do censo naceu neste país) e nas contornas máis encadrábeis nas clases medias e superiores. O YES mellora os seus resultados nas contornas urbanas e traballadoras e semella ter sido maioritario entre residentes nados fóra do Reino Unido e votantes de menos de 35 anos, o que determina unha tendencia cara unha meirande nivelación de resultados no futuro.
Canto á alta participación (84,5% dun censo onde é esixíbel o rexistro previo, que asinou o 97% dos potenciais electores) xogou a prol do voto negativo, malia que explica tamén os máis de 1.650.000 votos positivos emitidos, faltando as Highlands por contar.

Efectos políticos deste referendo

Salmond zafou, dende logo, ao obter un resultado que amosa a fortaleza do sentimento independentista, hoxe espallado moito máis aló do nacionalismo. O elevado número de votos obtido sobarda con moito os rexistros máximos dos nacionalistas do SNP cando obtiveron a súa maioría absoluta, no 2011. Mais tamén zafou Cameron e, nomeadamente o antigo premier laborista Gordon Brown, que contribuiu para reter electores cun discurso ben matinado a prol da Unión a véspera electoral que evitou máis desercións a prol do YES entre os sectores urbanos de voto histórico a prol do laborismo.
En realidade, a cidadanía escocesa pronunciouse con claridade non tanto polo “status quo” como pola perspectiva do máximo autogoberno posíbel dentro do Reino Unido. A prol daquela terceira opción que Salmond quería introducir na pregunta, en outubro do 2012, e que Cameron rexeitou para mancar de morte ao nacionalismo escocés. Que, pola súa transversalidade e por eses case 1,7 millóns de votos obtidos (malia que moitos deles sexan de orixe verde ou ex laborista) semella estar moi vivo.

Maís autogoberno para Escocia

Salmond aplicou de contado o seu Plan B e vén de lle esixir ao tripartito unionista da coalición Better Together que cumpra as súas promesas de transferir novas potestades fiscais, sociais e orzamentarias ao Parlamento escocés de Holyrood. E Cameron vén de anunciar que esta lexislación se presentará no vindeiro xaneiro do 2015 na Cámara dos Comúns de Westminster. Porén, non poderá ser aprobada até despois das eleccións xerais británicas do vindeiro mes de maio. Mais esta lexislación de ampliación do autogoberno abre o debate, segundo manifestan importantes líderes políticos e sociais ingleses, de reducir a capacidade dos membros escoceses do Parlamento estatal de Westminster de decidir en asuntos ingleses. Fálase xa da posibilidade de asembleas lexislativas autónomas para certas partes do territorio inglés, como as Midlands ou Cornualles, mentres a líder nacionalista galesa Jill Evans esixía unha substancial ampliación dos poderes do Parlamento galés de Cardiff Bay, na liña subliñada por Alex Salmond.

Outro referéndum en dez anos?

O experto constitucionalista Michael Keating, consultor do Goberno de Holyrood, non pensa que sexa factíbel un novo referéndum nos vindeiros dez ou quince anos. Considera que moitos esforzos foron investidos xa neste proceso e que agora a cidadanía require atender aos negocios e tecer complicidades. De feito, altos funcionarios do Goberno escocés recoñecen en privado que hai “demasiadas decisións adiadas dende hai máis de dous anos”.
Mais esta paz social require de que Westminister cumpra coa súa promesa de máis autogoberno, sobre todo fiscal e de que non se lle impoña ao Goberno escocés a axenda de recurtes sociais que Cameron está a desenvolver en Inglaterra. Desta volta a adhesión á independencia dos sectores laboristas non foi tan importante como para consolidar a secesión, mais no futuro podería agromar a proposta dunha nova decisión se non se escoita esa decisión maioritaria que esixe máis devolution e respecto polo modelo de benestar escocés.
O viceprimeiro ministro británico, o liberal-demócrata Nick Clegg, falaba ao amencer da convivencia entre as catro nacións británicas como un valor a preservar, mentres a libra medraba con forza nos mercados de capitais asiáticos. Mais no Greater London semella que nin lles vai nin lles vén coa decisión escocesa. E moitos esixen que Westminster non gaste máis na Escocia do que gasta na Inglaterra.
Remanecen, xa que logo, moitas dúbidas. Mais o que ninguén pode negar é que Escocia falou abondo claro e abondo en escocés.

Escocia, 19/09/2014.

As cartas caledonias (II)

SCOTLAND THE BRAVE

Case 4,3 millóns de escoceses (moitos deles por primeira vez e 100.000 entre 16 e 18 anos) votarán hoxe a súa independencia. O dereito a voto esténdese a todos os británicos ou cidadáns dun Estado da Unión Europea ou da Commonwealth con máis de tres anos de residencia, entre eles centos de galegos, 16.000 galeses ou máis de 400.000 ingleses. De feito, malia que catorce das últimas dezaseis enquisas danlle vantaxe ao NO (onte catro coincidiron en reflectir unha vantaxe de catro pontos porcentuais e unha quinta de só dous pontos), a falla de precedentes, o elevado rexistro electoral e o número de novos electores (moitos deles mozos ou residentes nados fóra do País) danlle aos resultados un elevado grao de incerteza.
A campaña do YES SCOTLAND, que promove o voto a prol da independencia, gañou indubidabelmente na rúa. Onte, nos Meadows, a carón da Universidade de Edinburgh, xuntaron varios milleiros en poucas horas de xeito espontáneo, a medio das redes sociais. Desta volta quixeron amosar o apoio doutros países á decisión escocesa e falaron representantes de Galicia, Euskadi, Catalunya, Gales, Bretaña, Quebec, Nova Guiné-Papúa, Francia, Polonia, Alemaña e Cachemira. Partillou xente de toda caste, con elevada participación de mozos, mulleres e residentes de orixe non escocesa. A festa espontánea rematou en Holyrood, diante do Parlamento escocés, coa rúa principal da cidade vella (a Royal Mile) totalmente ateigada de xente e grande ambiente de festa.
Poderíase dicir que o first minister Salmond e a viceprimeira ministra Nicola Stugeon xa gañaron, pois foron quen de chegar a hoxe con este grao de incerteza e porque obtiveron xa unha substancial ampliación do autogoberno escocés mesmo no suposto do voto negativo, como xa ofreceron Miliband, Cameron e Nick Clegg no nome dos tres principais partidos británicos. Mais quizais as cousas non sexan tan doadas. Esta ampliación da devolution non lle permitiría a Escocia administrar o petróleo do Mar do Norte (e os xacementos inexplorados da costa oeste, verdadeira chave do futuro da economía escocesa). Por outra banda, é sabido que na política non existen as derrotas doces. Unha derrota pola mínima do YES adiaría doce ou quince anos a convocatoria doutro referéndum e podería xerar certa frustración na cidadanía. De calquera xeito, a popularidade de Salmond e Stugeon non semella discutíbel, malia certas prevencións a respecto do primeiro das bases laboristas.
Porque, precisamente, a chave desta consulta son os tradicionais votantes do Labour Party, fondamente decepcionados coa terceira vía dos antigos prime ministers Tony Blair e o escocés Gordon Brown, voceiro da campaña unionista Better Together. Máis dunha terceira parte recoñecen que votarán afirmativamente e fontes oficiosas do SNP recoñecen que se esta porcentaxe acadase o 40% o YES podería gañar. Moitos destes milleiros de escoceses laboristas ollan con certa desconfianza a Salmond e ao SNP, por non partillar a visión nacionalista nin, ao cento por cento, as súas fórmulas económicas de centroesquerda (moi alicerzadas nas políticas sociais, mais tamén na promoción da empresa privada). Mais acreditan que a independencia daralle oportunidade aos socialistas escoceses de refacer un espazo laborista que sexa quen de lle desputar, a medio prazo, a hexemonía política aos nacionalistas.
De calquera xeito, miñas donas e meus señores, a resposta terémola mañá, venres, 19 de setembro, ben cediño. Mentres, unha longa noite de escrutinio, xa que todos os votos do país contaranse nun único Centro, condado a condado, rematando polas áreas máis poboadas.

Escocia, 18/09/2014.

As cartas caledonias (I)

O VOTO DO MEDO

A suba do YES nas sondaxes de primeiros deste mes espertou unha campaña unionista que adurmiñaba. O tripartito a prol do non (conservadores, liberal-demócratas e laboristas) botou man de toda a súa axenda. Primeiro foi o gobernador do Banco de Inglaterra quen dixo que de gañar o si os escoceses non poderán partillar a libra esterlina. Despois, o Royal Bank of Scotland e o Bank of Scotland ameazaron con deixar cadansúas sedes escocesas e transladalas a Londres no caso dunha maioría de votos afirmativos. Logo foi un voceiro da aseguradora Aviva quen dixo que un SI poría en risco infraestruturas chave. A propria raíña Elizabeth, nun aceno no que non poucos escoceses teñen visto unha substancial creba da súa neutralidade, pediulle á cidadanía caledonia que votase con xeito (carefully, foi a verba usada pola Xefa do Estado). Teñamos en conta que unha parte substancial da campaña do YES SCOTLAND baséase na continuidade relativa que representaría seguir a partillar a libra cos demais británicos e que a raíña continuase a ser a Xefa do Estado escocés, como é do Canadá, Nova Celandia ou Australia.
Están por ver as resultas desta campaña do medo. Mais a propria opinión publicada londinense é escéptica a respecto destas pauliñas. Velaí o xornalista económico Nick Goodway (London Evening Standard), que escrebe: “non se pode desbotar certa volatilidade a curto prazo, mais a medio prazo Escocia non preocupa aos investidores do Reino Unido. Sexa cal fór o resultado do referéndum non vai pasar nada”.

A APELACIÓN SENTIMENTAL

A outra liña de campaña do tripartito unionista está a ser a chamada aos sentimentos, o que semella acaerlle ben ao prime minister Cameron, quen pediu hai poucos días encher o Reino Unido de bandeiras escocesas. O certo é que na nosa estadía de 48 horas en Londres só vimos pendurando as da residencia de Cameron, no nº 10 de Downing St. e as dos Ministerios e oficinas gobernamentais ao seu carón, en Whitehall. Mais Cameron seguiu a apelar aos sentimentos, quizais porque algúns dos seus analistas din que á campaña unionista lle faltou paixón. Velaí o seu discurso do martes: “Por favor ficade connosco… Se non gostas de min, outro virá. Se marchades, sabede que será para sempre”.
Claro é que para outros líderes conservadores é moito máis difícil. O alcalde de Londres, Ben Johnson, é un dos líderes máis populares dos dereitistas e semella estar ben chantado na carreira sucesoria, que mesmo principiará o venres se gaña o SI. Johnson rexeitaba hai semanas a ampliación do autogoberno financeiro e fiscal escocés, reclamándoo en troques para o seu Londres, e non quixo participar na campaña unionista. “Que queredes, que desfaga eu a campaña?”, foi daquela a súa brincadeira. Hoxe cala, probabelmente pola seriedade da situación para os conservadores, malia que de seguro partille esa opinión, presente en case a metade dos deputados tories, que considera que Cameron cometeu dous erros: permitir o referéndum e manter unha campaña de perfil baixo.

UN PROGNÓSTICO

Veño de chegar á estación central de Edinburgh, despois dunha viaxe nocturna de 7 horas, quizais unha das máis filmadas na historia do cinema. Nótase abondo como refresca o clima. O confronto entre os 25 graos do doce verán londinense e a paisaxe outoniza da néboa e dos 16 graos de Edinburgh ilustra as diferenzas entre dous países distintos que, porén, partillaron moitas aventuras e non poucas desventuras colectivas. Moitos pensan que a Unión de 1707 foi un mal negocio para Escocia (mentres entre 1707 e 2012 a pobiación escocesa medrou só até cinco millóns dende o millón inicial, a inglesa medrou até 52 millóns dende os 4,5 millòns iniciais) e que hoxe Escocia segue a ser un bo negocio para o Reino Unido. Outros pensan que Escocia escrebiu páxinas de gloria e tirou proveito do Imperio británico. Probabelmente todos teñan razón, cada un ao seu xeito e na parte de verdade que lle cumpre.
Que vai pasar o xoves? It depends, é a resposta máis común por parte dos amábeis cidadáns edinburghers. Unha resposta comparábel á que daría calquera galego prudente. A mobilización sentimental e a apelación ao medo haberían decidir moitos electores cara ao NO, máis está sen medir o efecto contraproducente dos discursos edulcorados de Cameron, a adhesión dos escoceses ao seu sistema público de sanidade e servizos sociais (que moitos consideran estar en risco nun Reino Unido onde o peso conservador de Londres e do sur-leste é cada ano máis importante) ou a propria composición dese 10% de indecisos que aparecen en case todas as enquisas. Están estes indecisos máis acó ca aló? Nesa resposta está a clave do referendo escocés.
O que si está claro, como recoñecen en privado moitos deputados ingleses (quer conservadores, quer liberais-demócratas ou laboristas) é que os escoceses van gañar en autogoberno e financiamento, si ou si. Co YES cunha independencia formal onde moi axiña se porán as bases dunha Escocia integrada na Unión Europea, partillando ademais moeda e Xefa do Estado con ingleses, galeses e norte-irlandeses (por certo que estes terán tamén un referéndum no 2016 para decidir a súa continuidade ou a súa anexión á República de Irlanda). E co NO a medio da substancial ampliación do seu autogoberno, recebindo esas novas potestades fiscais e financeiras prometidas agora polo Goberno bipartito de Cameron e Clegg e pola oposición laborista de Miliband. Si, esa ampliación da autonomía que podía contentar, polo menos no medio prazo, a parte das bases nacionalistas do SNP e que Cameron rexeitou converter na terceira opciòn do referendo en novembro do 2012, quizais pensando que o referendo sería, de certo, unha derrota para o first minister Alec Salmond e para o goberno nacionalista de Holyrood.

Escocia, 17/09/2014.

A decisión escocesa

O reino de Escocia formouse no sèculo IX e mantivo a súa independencia por séculos en loita continua contra Inglaterra. Dende 1603 até 1688 unha dinastía escocesa, os Stuarts, reinou sobre ambos os dous países e esta proximidade incrementou as presións anexionistas de Inglaterra. O Parlamento escocés aprobou no 1707 a Unión co reino de Inglaterra no novo Reino Unido. Foi unha decisión impopular, explicábel polos intereses da nunca fiábel aristocracia escocesa, dominante na Cámara e pola carga financeira xerada por unha fracasada aventura colonial no istmo de Panamá.
Os escoceses mantiveron a súa Igrexa, Dereito, sistema xudicial e réxime local, mais perderon todas as súas liberdades políticas despois de 1745 polo seu apoio aos Stuarts. A emigración, a aventura colonial británica e a industrialización da conca do Clyde serviron para encaixar o país no Imperio británico. Mais as guerras mundiais no século XX liquidaron o Imperio e Escocia perdeu os seus horizontes. Londres multiplicou a súa presenza no agora máis pequeno Reino Unido. Xa non era doado o encaixe de Escocia neste inglesizado Reino.
Hai algo máis de 40 anos apareceu o petróleo do Mar do Norte e Londres privou aos escoceses de grande parte dos seus beneficios, agachou a información sobre a magnitude da achega do cru ao PIB escocés e argallou unha campaña baseada na desinformación e no desprestixio dos nacionalistas do Scottish National Party (SNP), que acadaran o 32% nas eleccións ao Parlamento de Westminster no 1974.
Porén, no 1998 a Devolution foi aprobada por unha ampla maioría e o Parlamento escocés foi restaurado. O SNP gañou as eleccións no 2011 con maioría absoluta. En cumprimento das súas promesas electorais, o primeiro ministro escocés pactou co británico a celebración do referéndum de independencia o 18 deste mes que andamos.
Cameron rexeitou teimudamente unha terceira opción para lle devolver máis autonomía a Escocia, malia que o seu ministro de Finanzas, diante do avance da opción pro independencia (que gañaría 51-49% segundo unha recentísima enquisa do Sunday Times) ven de ofrecer esta ampliación autonómica no caso de gañar o yes.
A poucos días de que a cidadanía escocesa vote nada está decidido, malia o esforzo de Londres porque gañe o No.

Europa deberá valorar si admite una Escocia independiente como miembro de la UE

La victoria por mayoría absoluta -69/135 escaños- de los nacionalistas escoceses del SNP (Scottish National Party) en las elecciones al Parlamento autónomo de Hollyrood en 2011 hizo inevitable plantear el proceso para que  la ciudadanía escocesa decidiese su continuidad en el Reino Unido o su independencia. Por una parte, el first minister Alex Salmond estaba obligado a cumplir una promesa central de su programa electoral. Por otra, el sector más independentista  del SNP consideraba agotado el proceso autonómico iniciado con la Devolution de 1997, agotamiento que se hizo más evidente al vetar el premier inglés David Cameron -con la débil oposición de los liberal demócratas del deputy prime minister Nick Clegg- una tercera vía, la de la sustancial ampliación de la autonomía en materias como fiscalidad y acción exterior, que parecía la vía  susceptible de obtener más consenso en el pueblo escocés y no desagradaba a los sectores del SNP más implicados con su gestión gubernamental en Edinburgh.
Salmond y Cameron, finalmente, llegaron al compromiso de celebrar un plebiscito a fines del verano de 2014 en el que la opción se reducirá a escoger entre el mantenimiento del régimen autonómico de la devolution actual y la independencia.
Al tiempo de alcanzar ese acuerdo, los conservadores de Cameron (como los conservadores españoles de Rajoy respecto de Catalunya) iniciaron un proceso de extrema agitación e intoxicación informativa: Escocia quedaría fuera de la Unión Europea, el Reino Unido excluiría de la secesión a las islas Orkney y Shetland para mantener el control de la mayor parte del petróleo del Mar del Norte y otras perlas semejantes.

La Unión de 1707
El Reino de los escoceses nació en el siglo IX con la fusión de los reinos de pictos y escotos y pervivió hasta la Act of Union  de 1707, si bien desde 1603 Inglaterra y Escocia compartieron, plenamente independientes, el mismo Rey, de la dinastía de los Stuarts. Durante la dictadura de Cromwell, el numerosísimo ejército de éste, dirigido por el sangriento general Monck, sometió el país a ocupación militar.
La Unión fue votada favorablemente por el Parlamento escocés, pero en gran medida esta decisión fue provocada por el grave fracaso de la aventura colonial de Darén, en el istmo de Panamá. La Unión se le antojó a las élites escocesas como  medio para poder enjuagar parte de las pérdidas de esta aventura y de hacer carrera en Londres. Por otra parte, los agentes de la reina Ann, hija del estatúder holandés Wilhem Orange y de la reina Mary, repartieron grandes cantidades de dinero entre los miembros del Parlamento escocés para garantizar una Unión definida para beneficiar  los intereses de Inglaterra y de una pequeña élite escocesa.
No obstante, la Union mantuvo incólume la independencia de la Iglesia Presbiteriana escocesa y  la pervivencia de su Derecho y sistema judicial nacional, que continuó hasta la fecha. El Parlamento fue suprimido y las funciones ejecutivas transferidas al Secretary of State for Scotland, pero incluso esta autonomía administrativa fue suprimida después de la revolución de 1745 hasta 1889. Desde entonces, dicho Secretario para Escocia y su Scottish Office se ocuparon de dirigir, con amplia autonomía administrativa, la policía, educación, salud y régimen local, lo que permitió una muy importante fluidez en la transmisión de poderes y consolidación del autogobierno cuando la Devolution de 1997 reinstauró el Parlamento de Hollyrood y creó el Scottish Executive (hoy Scottish Government), que integró los servicios de la antigua Scottish Office.
La Unión despobló Escocia. Si en 1707 los escoceses eran un millón y los ingleses 4,5 millones, hoy los escoceses son 5 millones frente a 52 millones los ingleses. El Imperio Británico, sin embargo, dio una oportunidad de carrera profesional a muchos escoceses, que junto a irlandeses y galeses dieron su sangre por el mismo Imperio que empobrecía sus respectivos países.
La segunda guerra mundial y la ola descolonizadora cortaron de raíz las posibilidades de promoción exterior de los jóvenes escoceses y enfrentaron Escocia a la realidad de su menor nivel de desarrollo y mayores niveles de paro y emigración.

Los nacionalistas del SNP
El nacionalismo escocés se había organizado en 1934 en el Scottish National Party, fusión del National Party of Scotland y del Scottish Party. Éste sufriría no pocas tensiones entre un ala fundamentalista que no creía demasiado en ir conquistando posiciones de autogobierno e institucionales y un ala gradualista que apostaba por el autogobierno de la Devolution como etapa de transición hasta la independencia. Justamente fueron los gradualistas los que entre los años 70 y 80 consolidaron un SNP de amplio espectro, con eje en el centro-izquierda, por entender, entre otras cosas, que el competidor era el partido más votado hasta entonces, el Labour Party of Scotland, propiciado por el laborismo británico. Las tensiones provocadas por los elementos más izquierdistas del Partido, más propicios a una definición socialista que a una socialdemócrata, fueron importantes y contribuyen no poco a explicar el declive electoral después del resonante éxito de las elecciones británicas de 1974.
El SNP no obtuvo representación en Westminister (salvo un brevísimo periodo en 1945) hasta 1967. En 1974 el Partido obtuvo su mayor éxito electoral (hasta las elecciones escocesas de 2011) al  obtener la tercera parte de los votos en Escocia en las elecciones al Parlamento de Westminster  y 11 de los 59 MPs que representaban al País (hoy día el SNP, desde 2010, retiene 6). Esta marca no ha sido superada hasta la fecha, a pesar de la hegemonía nacionalista de la última elección escocesa.

El petróleo del Mar del Norte y el “McCrone report”
El descubrimiento de petróleo en el Mar del Norte empujó con fuerza las velas del barco del SNP. Pero el Gobierno de Westminster desarrolló una política de guerra sucia contra el nacionalismo escocés. El Informe Mc Crone reconocía que, con los ingresos del petróleo, una Escocia que sólo alcanzaba entonces un 70% de la renta disponible por persona de la CEE podría convertirse en uno de los países más avanzados de Europa en pocos años. Pero el report fue clasificado como secreto y los escoceses fueron engañados sobre el río de recursos económicos que el petróleo aportaba al Reino Unido. Incluso en términos de contabilidad nacional, se inventó el territorio “continental shelf” para tapar el hecho evidente de que fuese Escocia quien aportaba dichos ingresos a la Corona británica. Las verdades del Informe Mc Crone no fueron conocidas por la ciudadanía escocesa hasta la desclasificación de este documento secreto, a instancias del SNP, en 2005. Y la desclasificación no hubiese sido posible sin la previa aprobación, en 2000, de la Freedom of Information Act  de 2000, primera ley de transparencia en el Reino Unido.
Pero la guerra sucia de Westminster no quedó ahí. El gobierno laborista de Harold Wilson impulsó la creación del Labour Party of Scotland para disputar los votos escoceses de centro-izquierda desde una pátina de falsa territorialidad. La influencia del nacionalismo en las Unions fue limitada desde los servicios de información policiales. El SNP denunció la guerra sucia que sufría y el electorado le volvió parcialmente la espalda. El referéndum de la devolution en 1979 fue un fracaso para los partidarios del autogobierno escocés, a pesar de ganarlo (33% a favor, 31% en contra y 36% de abstención en un referéndum que abusivamente requería un mínimo del 40% del censo favorable). La campaña de desinformación británica había dado sus frutos.

“Devolution” y referéndum de independencia
El fracaso del referéndum de 1979 y la larga hegemonía del conservadurismo unionista de Thatcher y Major impidieron reintroducir la devolution como reconocimiento del autogobierno escocés hasta el primer impulso de la cool Britannia de Tony Blair, que propició la reinstauración de los autogobiernos escocés, galés y norirlandés. Esta apertura laborista al autogobierno y los vientos favorables de Londres le permitieron dirigir el Scottish Executive en coalición con los liberal demócratas durante las dos primeras legislaturas del nuevo Holyrrod Parlament. El SNP, dirigido por Alex Salmond,  fue el partido más votado en 2007 y consiguió incrementar su mayoría, haciéndola absoluta con más del 45% de los votos en 2011.
El SNP ha sabido desarrollar una política progresista de amplio espectro, que ha incrementado el bienestar y convertido Escocia en el país británcio que disfruta de los niveles más altos de cohesión e inclusión social. Ahora bien, el referéndum del 18 de septiembre de 2014 se presenta como una prueba muy difícil. Más de 300 años de vida en común (en detrimento del desarrollo y nivel de vida escocés) y, sobre todo, cierta sobreactuación informativa (“es mejor ser un país grande que uno pequeño”, “si os hacéis independientes Europa no os admitirá”, “si os hacéis independientes no podréis seguir teniendo la libra por moneda ni a la Reina como Jefe de Estado”) moviliza muchos resortes unionistas,  no pocos de ellos morales y/o pasionales (antiguos miembros de las Fuerzas Armadas británicas, etc.). Porque los argumentos sociales y económicos a favor de la independencia son de una nitidez palmaria.
En cualquier caso, algunas verdades son evidentes. El petróleo del Mar del Norte benefició mucho más a Londres que a Escocia. El Gobierno británico (laborista y conservador) demostró no ser fiable, al engañar a los escoceses sobre las enormes posibilidades que la riqueza del petróleo les abría. Europa tendrá que admitir una Escocia independiente como miembro de la UE, como tendría que hacerlo con Flandes o Catalunya el día de mañana (en cualquier caso se subrogarían en la condición de Estado miembro del antiguo Reino Unido). Escocia vivirá mejor administrando su riqueza sola sin socios poco fiables que les drenen sus recursos.
Sin embargo, a más de 14 meses del referéndum la decisión es muy dudosa. Ahora bien, nadie conoce mejor su propio pueblo como el SNP. Y Alex Salmond es, de lejos, el líder más popular de Escocia. La campaña Yes Scotland  está teniendo la virtud de plantear los debates en tono propositivo, presentando pros y contras e intentando ampliarla base social del nacionalismo a sectores mucho más fríos a su mensaje, históricamente, sobre todo en las grandes ciudades. 2014 promete ser apasionante.
Porque en 2014 será Escocia, pero pronto podría ser Flandes, Catalunya o Euskadi. Incluso,  en un futuro bastante más lejano, Gales o Galicia. Y la UE tendría que digerir cualquiera de dichas decisiones.