Artigo publicado en Luzes e no blog do Instituto Cornide. A versión orixinal pode verse e descargarse aquí: Pandemia e gobernanza territorial. A disfuncionalidade do Mando Único estatal.
A situación actual de pandemia require de medidas sanitarias extraordinarias que atinxen as nosas liberdades. Mais, por grave que for a situación, a Europa democrática non pode -non debe- resolver esta caste de cuestións ao xeito de réximes autoritarios como as Repúblicas Islámica de Irán ou Popular Chinesa. Non, a Europa democrática ha resolver o binomio liberdade-saúde pública dende o seu acervo xurídico común: os dereitos humanos e liberdades fundamentais da Convención Europea de 1950, que interpreta o Tribunal Europeo de Dereitos Humanos (TEDH) de Strasbourg.
O TEDH leva construíndo moitos anos (nomeadamente desde 1998, que é un Tribunal permanente) unha doutrina positiva e comunitaria dos dereitos humanos, fronte á doutrina negativa e individualista dos USA. Para o TEDH non han ser protexidos nin os abusos de dereito nin os actos contrarios á convivencia cidadá, entendida esta como a casa común construída sobre os valores dos dereitos humanos e liberdades fundamentais. Esta mesma doutrina está na Constitución do Estado e no Estatuto de Galicia. Un exercicio de liberdade individual para vivir en democracia comunitaria, un exercicio de civismo democrático para mantermos as liberdades.
Por outra banda, a respecto das posíbeis intervencións das Autoridades sanitarias (adoito apoiadas nas Policías administrativas e de seguranza) cómpre construír un conxunto de limitacións xerais non casuísticas. Porque a marxe de proba de cargo en calquera procedemento penal ou administrativo sancionado (que data de 1986!!) é excesiva e invade substancialmente os dereitos á intimidade corporal, á integridade física e á liberdade de movementos. Cómpre unha reforma legal urxente que garanta o control xudicial contencioso-administrativo (a medio do réxime de autorizacións que hoxe se usa para a entrada non autorizada nos domicilios das persoas físicas e xurídicas), a audiencia ao afectado sempre que for posíbel, e os principios de proporcionalidade, non discriminación, alicerzamento científico e análise do risco (Salamero Teixidó, 2016).
Este alicerzamento comunitario-democrático, estes principios xerais de control da acción sanitaria e este control xudicial haberían tamén rexer a incorporación masiva das ferramentas da telemedicina e dos big data para monitorizar a poboación por razóns de saúde pública. Cedermos os nosos dados vai ser fulcral para poder combater a Covid-19. Mais o noso sistema xurídico demoliberal ha construír con moito coidado esta cesión, para que non permita máis finalidades públicas que a sanitaria.
Como xa sucede cos dados cedidos ás Axencias Estatísticas Públicas desde hai máis de 30 anos, os dados acadados polo efecto desta caste de políticas sanitarias non han poder ser usados para proba de cargo en calquera procedemento penal ou administrativo sancionador. Nin para ningunha outra fin, por benéfica que for.
O Goberno do Estado vén de se trabucar outravolta ao lle outorgar todos os poderes cara á xestión do desconfinamento ao Ministro de Sanidade, polo menos para a prórroga do “estado de alarma” que rexerá entre o 26 de abril e o 8 de maio. Será o Ministro o que gradúe a posíbel relaxación dalgunhas das vixentes limitacións á mobilidade xeral e determine en cada caso cadanseu ámbito territorial. Rexeitou deste xeito os requirimentos dos Gobernos vasco, catalán, galego, canario ou andaluz, que consideraban que só eles podían dirixir o desconfinamento con garantías.
Na Galicia esta cuestión incluíu un enfrontamento entre o BNG (que defendeu o mércores 22 de abil no Congreso outorgarlle a competencia á Xunta) e Galicia en Común, que rexeitou a atribución ao Goberno Feijóo desta facultade. Para os de Gómez-Reino e Pablo Iglesias seica a cidadanía galega está máis protexida se manda o Goberno Central. O que constitúe unha emenda á totalidade á razón de ser do partido -supostamente- soberanista da coalición (Anova) e mesmo -supostamente- da propia coalición: o recoñecemento de Galicia como suxeito político con dereito á súa soberanía ou, cando menos, ao seu autogoberno. E digo eu: se gobernar Casado na Moncloa esta esquerda española propugnaría cederlle as competencias á Unión Europea?
O Mando Único estatal foi xa unha decisión desaquelada, mais alargar o seu mandato para o desconfinamento constitúe un dos peores erros na gobernanza pública dende a transición de 1977-1982. Vivimos nun Estado plural, composto, moi descentralizado canto ao gasto e a xestión (mais moi centralizado no ingreso e, como estamos a ver, na capacidade de decisión política). Quen coñece cada territorio, o poboamento, os costumes? Quen pode decidir -mellor co consenso dos concellos- sobre a liberalización da mobilidade no medio rural e rururbano? Quen sobre mercados e comercio de proximidade? Quen sobre o desconfinamento dos sectores económicos de cada País ou territorio? Teñen vostedes razón. Os Gobernos autonómicos, sempre que tamén sumen aos concellos aos procesos de información e toma de decisións. Quen sabe onde están os parques e cantos metros cadrados de zonas verdes temos por habitante? Tamén acertaron. Os concellos.
A dereita española sempre foi centralista e, xa que logo, inoperante e ineficiente. Mais semella que a esquerda española atópase ben no mesmo esquema, asumindo funcións que nin lle cómpren nin sabe desenvolver. 1200 empregados públicos inexpertos do Ministerio de Sanidade non poden dirixir millóns de empregados públicos autronómicos e locais que coñecen o terreo.
Pedro Sánchez e Pablo Iglesias irán mal se seguen a copiar o esquema territorial de Arrimadas, Abascal e Casado.
Os días 11-M e 12-M, con menos de 2.200 casos en todo o Estado, o Goberno central habería ter decretado o estado de “alarma”, pechando a rexión de Madrid. Unha rexión que actuou nas semanas seguintes como auténtica centrifugadora de contaxios. Tampouco blindou Galicia nin lle permitiu á Generalitat pechar Catalunya.
O estado de “alarma” non chegou até a noite do sábado 14-M e baseouse nun Mando Único estatal (pedido polo PP estatal o 13-M). Mais o Ministerio de Sanidade estaba falto de medios persoais despois de máis de 25 anos sen desenvolver xestión (1.200 empregados vs 500.000 autonómicos) e non tiña experiencia ningunha canto a provedores e canles de comercialización e loxística. Catro días despois o Ministerio permitiu de feito que as CC.AA. e outros operadores seguisen a mercar material de protección individual (EPI’s) e respiradores, mais o dano xa estaba feito, porque as canles de fornecemento estaban xa ateigadas de pedimentos internacionais.
Seguiu o conto coa desaquelada (e tamén revogada) prohibición de tests para casos leves e coa entrega directa de máscaras aos concellos e cidadáns, no canto de facelo a medio das CC.AA, que son as que coñecen as necesidades. E agora coa oposición do Goberno do Estado a que sexan os Gobernos nacionais e autonómicos os que dirixan a fase de volta á normalidade, cando son os que coñecen territorio, poboación, actitudes e costumes sociais.
Pasou o que pasou e non é casualidade, senón que resposta a unha concepción centralista dos problemas, necesidades e solucións, quer na normalidade, quer na emerxencia, que partillan PSOE, PP, Cs e IU-Podemos. Partidos que teiman en impor a tradicional radialidade española (reactivada no económico nos últimos vinte anos). Desprezando por periféricas as opinións de científicos moi ben recoñecidos na Europa e máis vencellados á divulgación científica en cadanseus países, como o galego Jorge Mira ou o catalán Oriol Mitjà. A ciencia verdadeira só pode estar en Madrid, segundo os unionistas.
Diante da falla de estrutura humana dos Ministerios, que adoitan non ter quen lles escreba, Pedro Sánchez optou polos militares e policías estatais como aparello estatal, desprezando as Administracións autonómicas e locais. Na Europa toda non hai mandos militares comunicando nas roldas de prensa, só hai políticos e científicos. Nos Estados federais europeos (Alemaña, Suíza, Austria…) as decisións adóptanse coordinadamente e execútanse de xeito diferente en cada territorio polos seus Gobernos autónomos. Mais Spain is different.
As FF.AA. están para defender militarmente, non para facer de policías, profesión que require dunha formación teórico-práctica moi específica. E tampouco para facer de protección civil. A Unidade Militar de Emerxencias (UME), como os Plans estatais plurianuais de vivenda, son expresións da recentralización estatal de recursos que haberían estar transferidos ás CC.AA., lexítimas titulares da competencia. No canto de termos un grupo en León para lle dar servizo a 8 millóns de persoas, teríamos un amplo servizo no noso país duns 150-180 profesionais a coordinar pola Axencia Galega de Emerxencias cos axentes forestais, vixiantes ambientais, bombeiros e servizos de extinción de lumes.
As mellores decisións do Presidente da Xunta fronte á pandemia foron as inspiradas pola responsabilidade política de dirixir un país: a suspensión das aulas do 12-M, o Decreto de emerxencia sanitaria do 13-M que pechou comercio e hostalería (por certo promulgado ao abeiro da Lei de emerxencias de Galicia do goberno de coalición BNG-PSdeG, aprobada no 2007), ou a continuidade de testar positivos despois do 16-M malia a desaquelada orde do Mando Único naquela primeira fin de semana do peche de só testar doentes graves.
Pola contra, o Presidente galego fallou cando concordou na noite do sábado 14-M co concepto do Mando Único estatal que viña de impor sen consulta ningunha aos Gobernos autonómicos o Goberno central. Núñez Feijóo leva gobernando Galicia once anos e foi director do Insalud outros tres. Sabía abondo que o Ministerio de Sanidade non tiña experiencia nin medios persoais e materiais, nun Estado plural, para exercer ese imposíbel Mando Único. Tampouco foi quen de xuntar o valor abondo para reclamar, naqueles fulcrais días 11 a 16-M, a blindaxe de Galicia e o peche de Madrid.
Para alén das decisións destas semanas, o Goberno galego do PP haberá responder da súa política social, sanitaria e educativa nestes 11 anos. Velaí a desproporcionadísima cantidade de contaxios nas residencias de maiores privadas ou públicas de xestión privada (en comparanza coas 18 residencias de xestión pública que tiñan só 25 por xunto o 17 de abril), os case 15 M€ (+30%) achegados polo sector público adicionalmente ao privado neste sector entre 2010 e 2015, a porcentaxe de mortos en residencias nos últimos días (case o 60% na Galicia na semana do 4 ao 11 de abril) e máis o desleixo histórico por parte da Xunta nos seus labores de inspección e control das residencias xestionadas polo sector privado.
Non hai tampouco apoio real nesta andaina ás persoas autónomas e pemes galegas, en comparanza con Catalunya, Euskadi, Nafarroa ou Andalucía. Grave eiva que se xunta ao cativeiro apoio que lles ofrece o Goberno central. É verdade que a liña de avais por 250 M€ do IGAPE para estes destinatarios é aquelada, mais absolutamente insuficiente. O que non fai senón seguir o ronsel dun Goberno galego do PP que leva 11 anos sen desenvolver políticas eficientes de promoción empresarial. Tampouco hai solucións para a comunidade educativa, alén de lle botar a culpa ao Goberno Central.
Para non falar de que as deficiencias dos nosos servizos públicos sanitarios, educativos e sociais están intimamente vencelladas con estes 11 anos de retalladas. Nun servizo como o sanitario, onde o principal investimento é o cadro de persoal, entre o 2009 e o 2011 o recorte foi de máis dun 12 %, case 1000 M€. Até o 2016 non se acadou o orzamento sanitario de 2009. Traduzamos estes números á capacidade de resposta contra a COVID-19 e habemos entender mellor o cadro.
El ministro José Luis Ábalos no ha facultado a las comunidades autónomas para expropiar viviendas privadas a fin de atender las necesidades de vivienda habitual para colectivos especialmente vulnerables. Tampoco puede hacerlo el Gobierno del Estado. Solo podrían hacerlo aquellas comunidades autónomas que cuenten, en el marco de sus competencias exclusivas de vivienda, con leyes que faculten realizar dicha expropiación. El Tribunal Constitucional declaró en 2018 que dichas previsiones legales autonómicas eran conformes a la Constitución. Al respecto caben varias consideraciones:
1.- La orden del Ministerio de Transportes, Movilidad y Agenda Urbana TMA 336/2020, de 9 de abril, publicada el 11 de abril desarrolló la habilitación normativa del Real Decreto-Ley (R.D.L.) 11/2020, de 31 de marzo (BOE 1 de abril y vigencia desde 2 de abril). En su artículo 11 se preveía la modificación del Real Decreto 106/2008, de 9 de marzo, que aprobó el Plan de Vivienda 2018-2021, para ampliar el programa de ayuda a las personas en situación de desahucio o lanzamiento de su vivienda habitual a mujeres víctimas de violencia de género, personas sin hogar y otros colectivos especialmente vulnerables.
2.- Los Planes de Vivienda cuatrienales (el último es el citado Plan de Vivienda 2018-2021) son marcos normativos de cooperación en materia de vivienda entre la Administración del Estado, que cofinancia determinando los objetivos y las Administraciones autonómicas, que los gestionan y cofinancian en menor medida. La aplicación de los Planes se realiza de modo paccionado, mediante convenios de cooperación entre la Administración del Estado y cada una de las Administraciones autonómicas.
3.- Para poder cumplir el programa al que nos referimos (hay varios diferentes en el Plan de Vivienda 2018-2021) hasta el día 2 dirigido sólo a personas en situación de riesgo inminente de desahucio o lanzamiento, las Comunidades Autónomas contaban con parque de viviendas públicas (de titularidad autonómica o municipal) y con sus Fondos de Viviendas para el alquiler social (viviendas básicamente propiedad de entidades bancarias –o de sociedades mercantiles o fundaciones creadas ad hoc por ellas–, aunque también las hay de propietarios ajenos a estas entidades bancarias).
4.- La Orden Ministerial objeto de estudio modifica el R.D. 106/2018 que aprobó el Plan Estatal de Vivienda 2018-2021 conforme a la habilitación de dicho RDL, disponiendo que, si no existiesen viviendas públicas ni privadas adscritas al programa y se necesitase una vivienda determinada para una persona o familia beneficiaria la Administración autonómica debe proveer una solución habitacional para poderla ceder temporalmente o en arrendamiento al beneficiario
5.- El R. D. 106/2008 ha sido modificado a estos efectos por el artº 11 del R.D.L. 11/2020 (norma superior dotada con rango de ley inmediata al amparo de la potestad del Gobierno del Estado de dictar normas con rango de ley en situaciones de extraordinaria y urgente necesidad sujetas a convalidación por el Congreso, el cual ratificó este R.D.L el 9 de abril). El titular de TMA puede modificar su texto para posibilitar la ampliación del antiguo programa relativo a desahucios y lanzamientos de vivienda habitual al ampliarlo a víctimas de violencia de género, personas sin hogar y personas en situación de especial vulnerabilidad.
6.- Por tanto, en principio la norma es válida y tiene rango reglamentario, por lo que podría ser recurrida ante la jurisdicción contencioso-administrativa (Sala de lo Contencioso-Administrativo de la Audiencia Nacional, cuya sentencia podría ser recurrida en casación ante el Tribunal Supremo) por entenderse que no existía cobertura legal a la previsión de obtención de otras viviendas privadas distintas de las adscritas al Programa por sus propietarios. Aunque entiendo que no tendría muchos visos de prosperar tal recurso judicial.
7.- ¿Cuál es la naturaleza de esta previsión normativa? Se trata de imponer una obligación adicional a las Administraciones que ejecutan el Plan de Vivienda 2018-2021, es decir, a las Administraciones autonómicas. La norma dice que si no se tienen viviendas públicas o privadas adscritas al Fondo de alquiler social, la Administración autonómica correspondiente debe conseguir otra vivienda o solución habitacional privada adecuada, porque la necesidad de estas viviendas es una finalidad esencial pública, máxime en esta etapa de confinamiento y grave recesión económica.
8.- Por tanto, la Comunidad Autónoma estará obligada a conseguir viviendas privadas adicionales, incrementando su Fondo de Viviendas para el alquiler social mediante los procedimientos de los que disponga y con cargo a la cofinanciación estatal y autonómica de este programa.
9.- ¿Qué ocurre si la Administración autonómica correspondiente agota todos los mecanismos de composición voluntaria y no obtiene una vivienda-o alojamiento o dotación residencial- apropiada para las/s eventual/es personas beneficiarias? ¿Puede expropiarse la propiedad o, al menos, el derecho temporal de uso de viviendas privadas para cubrir la necesidad de viviendas de personas que las necesiten? El Tribunal Constitucional ha dicho que sí. Mediante dos sentencias de 2018 declaró constitucionales los preceptos de las Leyes vasca y navarra de vivienda que permitían la expropiación de viviendas que llevasen un mínimo de dos años desocupadas para destinarlas al alquiler social, desestimando casi en su integridad los recursos de inconstitucionalidad que había formulado el Gobierno Rajoy.
10.- Por tanto, en las Comunidades Autónomas que reconocen por ley la capacidad de sus Administraciones autonómicas y locales para expropiar viviendas desocupadas (Catalunya, Euskadi y Nafarroa, que me consten), las Administraciones autonómicas podrán acudir a esta expropiación como último remedio para obtener una solución habitacional (vivienda, alojamiento o dotación residencial) apropiada al beneficiario del programa de vivienda correspondiente del Plan estatal 2018-2021.
11.- En las Comunidades Autónomas donde no se haya regulado por ley esta potestad expropiatoria no podrán proveer a esta solución, debiendo resolver la dotación de la solución habitacional correspondiente por todos los procedimientos y medios a su disposición, siempre en el marco de la cofinanciación del Plan estatal de vivienda 2018-2021 (el mandato público de la Orden TMA 336/2020 no obliga de ningún modo a las Comunidades Autónomas a ampliar la aportación reglada en cada convenio de cooperación).
12.- Por tanto, el ministro Ábalos no ha otorgado potestad expropiatoria alguna, ya que no puede hacerlo mediante una norma reglamentaria. Sólo puede hacerlo cada comunidad autónoma mediante ley en el marco de sus competencias exclusivas de vivienda.
13.- ¿Qué significa solución habitacional? Verdaderamente es un término ajeno a la literatura jurídico-administrativa tradicional. Pero podemos entenderlo en el contexto de la Orden TMA 336/2020. Por solución habitacional se entiende no sólo una vivienda, sino también un alojamiento o dotación habitacional (singularmente los apartamentos turísticos, que no tienen la consideración de vivienda, cuyo mercado se halla actualmente paralizado y, por tanto, pueden ser destinados voluntariamente , al menos de modo temporal al alquiler social). Pero “solución habitacional” refiere también a que no vale cualquier vivienda, apartamento turístico, aparthotel u otra dotación residencial, sino que éstas deben ser adecuadas por su situación, tamaño y características a las necesidades de las personas beneficiarias.
14.- ¿Quién financia el Plan Estatal de Vivienda Estatal 2018-2021? En términos generales el Estado aporta un 70% y la Administración autonómica correspondiente el 30%, aunque varía en función de cada año. Si la Comunidad Autónoma no aporta unos mínimos anuales la aportación del Estado puede reducirse proporcionalmente. La norma que determina con exactitud las obligaciones específicas (en el marco del Plan Estatal de Vivienda 2018-2021) es el convenio interadministrativo entre la Administración del Estado y la Administración autonómica correspondiente, el cual se sujeta a la interpretación paccionada que se apruebe por ambas partes en la Comisión Bilateral de Cooperación correspondiente (sí, existen espacios donde juega esta cooperación bilateral, aunque los opinadores de tendencia unionista recentralizante digan que solo son constitucionales los mecanismos de cooperación plurilaterales).
15.- ¿Cuál es la valoración que merecen los Planes Plurianuales de Vivienda? Este tipo de instrumentos pretenden orientar las políticas autonómicas de vivienda a las finalidades que persigue el Poder Estatal. Las comunidades autónomas, secularmente infrafinanciadas en sus necesidades de servicio público, aceptan perder autonomía para ganar financiación y supeditan sus competencias exclusivas al chantaje estatal. Lo que procede en Derecho, en un Estado plural como dice ser el español, sería asignar los fondos del Plan en proporción a la respectiva población de cada territorio autonómico para que cada Gobierno autonómico pudiera definir sus políticas de vivienda conforme a las competencias exclusivas atribuidas en virtud de su correspondiente Estatuto de Autonomía y en atención a las necesidades propias y específicas de cada territorio, que son muy diferentes unas de otras en cuanto a movilidad, dispersión poblacional, etcétera.
As antigas Caixas galegas, entes fundacionais sen ánimo de lucro, desenvolvían a primeiros deste século varias iniciativas sociais para fornecer de atención institucionalizada ás persoas da terceira idade que o precisaban. No 2003 Caixanova e a súa participada, o Banco Gallego, mercaban a empresa Geriatros.
No 2005 chegou ao goberno a coalición BNG-PSdeG. E o vicepresidente nacionalista, Anxo Quintana, consciente da inexistencia dun sistema galego público de atención aos maiores, diversificou o orzamento da Xunta para atraer o capital social -non público- das Caixas a un proxecto inédito de atracción das súas achegas neste eido social. Fundouse no 2006 a Sociedade Galega de Servizos Sociais (Sogaserso), participada nun 45% pola Xunta e en cadanseus 27,5% polas dúas Caixas. Sogaserso construíu catro importantes residencias da terceira idade: Viveiro, Vimianzo, Ourense e Monforte e mercoulle a Geriatros a de Aldán-Cangas, no comezo de 2009. O Goberno galego ampliaba exponencialmente os recursos públicos coa cooperación público-social.
Gañou o PPdeG o 1-M do 2009, e en xullo de 2010 a Xunta vendeu o seu 45% en Sogaserso ás Caixas. Estas fusionáronse en novembro de 2010, ficando desde entón Sogaserso propiedade ao 100% de NovaCaixaGalicia (hoxe en día Afundación), que mantén a propiedade das cinco residencias e, deste xeito, cumpre (só formalmente) as fins de protección da terceira idade e falla de ánimo de lucro esixidas polos concellos ourensán, vimiancés e viveirense para cadansúas cesións dos terreos onde Sogaserso construíu cadansúas Residencias.
Despois da fusión das Caixas, NovacaixaGalicia autocontratou o alugueiro e xestión das residencias de Sogaserso a Geriatros. Mais no verán de 2012, Geriatros (xestor daquela de 27 residencias) foi vendido por NCG Banco ao fondo luso Magnum, que a vendeu no 2017 ao fondo francés PAI Partners, que despois integrou o seu grupo xeriátrico Domus Vi con Geriatros e varias empresas xeriátricas no mercado estatal adquiridas do 2014 en diante. Domus Vi xestiona arestora máis de 370 residencias no Estado, Portugal e Francia.
Galicia pagou moi caro este afastamento do público e do social na xestión das necesidades da nosa terceira idade. No informe anual do Consello de Contas de 2017 xa se denunciaba que o cadro de persoal ofertado para a contratación do servizo, no caso da Residencia compostelá de Domus Vi non coincidía co efectivo. Nin se cumprían os “ratios” de persoal por residente nin as substitucións deste nas quendas de vacacións e fins de semana. Conclusións que atinxían tamén á Residencia ourensá Nosa Señora da Esperanza da Fundación San Rosendo.
Nesta crise pandémica, as Residencias Domus Vi de Cangas e Barreiro-Vigo foron intervidas polo seu descontrol diante do espallamento do virus e da súa letalidade asociada, mentres as Domus Vi de San Lázaro acada arestora dos peores níveis neses parámetros. As grandes empresas do sector, propiedade de anónimos Fondos, seica dan o peor servizo.
Urxe consensuarmos un outro modelo nos servizos asistenciais á terceira idade. A Xunta (que non pode negar coñecer, polo menos parcialmente, esta realidade) habería pescudar e sancionar os comportamentos ilegais do servizo das Residencias privadas incumpridoras e o Sogaserso de Afundación disporá sen dúbida de recursos contractuais para recuperar a xestión das Residencias que construíu a iniciativa público-social da Xunta e as Caixas e garantir, deste xeito, os criterios asistenciais esixidos pola lei e o sentido común.
Nesta terceira xeira analisamos as medidas para autónomos e pemes.
A) Medidas para autónomos canto ás cotas de hipotecas e axudas por fin de actividade.
Permítese aos autónomos (quer persoas físicas, quer societarios) aprazar até tres meses de cotas do financiamento con garantía hipotecaria sobre o local onde desenvolva a actividade. Mais suxéitase esta opción a requisitos de complexo trámite: cesamento de actividade por mor da alerta sanitaria ou perda de vendas nun 75%, ingresos/unidade familiar dun máximo de 1.612 €/mes (increméntabeis por menores, maiores ou dependentes ao cargo) e outros. Ao tempo, axudarase aos mesmos autónomos que cesasen na súa actividade pola mesma alerta ou diminuísen a súa facturación nun 75% a respecto do semestre ou campaña anteriores, na contía do 70% da base de cotización, durante o tempo que dure o estado de “alarma”.
Falla esta normativa na complexidade de redacción, dúbidas interpretativas e xestión burocrática dunhas axudas que requiren extrema celeridade no seu outorgamento. E que esta medida non abranga, tamén, ás mutualidades de avogados, procuradores, arquitectos e arquitectos técnicos, alternativas ao réxime de autónomos.
B) Aprazamento de cotas tributarias e da SS.
Os autónomos e pemes poderán aprazar até seis meses as cotas tributarias (mesmo retencións do IRPF dos traballadores) e de SS dun trimestre. Tres meses sen xuros e os restantes ao 0,5%/ano (SS) e 1,875%/ano (tributos).
É unha medida moi cativeira. Cumpriría suspender a obriga de declarar o IVE 1T 2020 e o IRPF 2019 até últimos do verán e demorar o financiamento sen xuros un mínimo dun ano. O paquete de 540.000 M€ do Eurogrupo, a suspensión das regras do déficit e a prima de risco actual fan posíbeis estas medidas.
C) Liñas de préstamos ICO e IGAPE para autónomos e pemes.
O Goberno do Estado aprobou unha primeira liña de 20.000 M€: 10.000 M€ para avalar nun 80% préstamos bancarios a pemes e outros 10.000 M€ para avalar eses préstamos nun 70% para grandes empresas. Os Bancos non poderían reestruturar ou compensar pasivo anterior nin vender cruzadamente seguros ou produtos financeiros. A finalidade é cubrir, en liñas xerais, o 25% dos gastos xerais anuais (ou o 50% da facturación/ano se fose inferior) das empresas prestatarias en operacións-tipo dun TAE anual do 2% a 5 anos.
O economista eumés Yáñez Brage xa nos advertiu, hai algúns anos, do grave problema do racionamento do crédito ás microempresas e autónomos. Porque o instrumento actual está pensado para que o monopolicen as grandes empresas e as medianas máis importantes. Malia todo, fican pendentes 80.000 M€ aprobados para esta liña de avais polo Goberno do Estado, pendentes de ser activados. As seguintes achegas haberían ir rigorosamente para as pemes, que constitúen o 99% do tecido empresarial galego. Doutro xeito, a falla de liquidez pode afogar no noso País milleiros de autónomos e pemes.
Mellor deseñada é a liña de avais da Xunta, pola que o IGAPE cubrirá os xuros e garantirá os avais de AFIGAL e SOGARPO por 250 M€ para un financiamento semellante a 4 anos, mais só para pemes. Mágoa que o Goberno de Núñez Feijóo non acreditase na potencialidade do autogoberno para facer política empresarial, facendo medrar substancialmente esta liña, como fai o ICF da Generalitat de Catalunya ou o Goberno vasco. E para facer do IGAPE a banca pública galega que a vindeira Recesión vai precisar.
1. Os esenciais.
Moitas das persoas que están a fornecer os servizos esenciais (sanitarios, dependencia e maiores, sociais, seguranza, mantemento e limpeza, produción e distribución alimentaria…) foron cualificadas no próximo pasado como xente doadamente substituíbel que non achegaban valor e, xa que logo, non xustificarían a actualización do salario mínimo. Agora constitúen parte substancial da nosa capacidade de resposta social. No 1945 as clases medias e traballadoras de USA, Reino Unido ou Francia acadaron un “new deal”, un novo pacto social. A tensión social será, de seguro, unha constante no próximo futuro, para determinarmos de que xeito se distribúen os custos da reconstrución.
2. A saúde é o primeiro.
A máis prezada conquista do Estado do Benestar é a saúde pública, universal, gratuíta e de calidade. As retalladas austericidas degradaron desde 2008, de xeito moi substancial, a capacidade de resposta das sanidades europeas, nomeadamente, para o que nos importa, da sanidade galega. Para pandemias futuras cumprirán reservas estratéxicas de recursos para emerxencias sanitarias. E, sobre todo, máis respecto e máis diñeiro para o persoal sanitario.
3. Xestión de proximidade e gobernanza en rede vs centralismo radial.
Alemaña e Suíza están a atender a emerxencia desde a coordinación en rede, consensuando as actuacións na escala federal.
O Goberno do Estado non se decatou das vantaxes comparativas do Estado plural e descentralizado e quixo impor un Mando Único e unha emerxente militarización cando as solucións eficaces son as de proximidade e a gobernanza máis resiliente é a horizontal en rede. Velaí a deficiente recentralización da merca de material sanitario, mesmo con requisas contraproducentes. Os Ministerios até descoñecen onde están as infraestruturas e recursos esenciais dos territorios.
4. Investigación, innovación, tecnoloxía!
Estamos a pagar as retalladas da Grande Depresión no I+D+i. Galicia inviste só o 0,87% do seu PIB en I+D+i. A investigación e a innovación non se poden inventar en quince días. Só se recolle cun traballo de semente e desenvolvemento continuado, avaliado e eficaz.
A pandemia actual amosa a importancia das tecnoloxías para manter conectada unha sociedade, estender o teletraballo e garantir o fornecemento de enerxía. Como di o empresario galego Ferreira Dapía: “tecnoloxizarse ou morrer”.
5. Reindustrialización de proximidade e autonomía alimentaria.
Non podemos depender nas nosas actividade esenciais de liñas de fornecemento lonxincuas e de poucos territorios-factoría. Temos níveis de formación, enxeñería e tecnoloxías abondo como para tentar un grande salto reindustrializador. Cómpre apostar pola máxima conectividade física e de telecomunicacións e a enerxía máis barata posíbel para este repto.
Non é viábel nin económico depender de producións alimentarias esóxenas. A autonomía alimentaria garantirá a calidade e regular fornecemento dos mercados e inxectará no tecido produtivo, nomeadamente no galego, os beneficios da economía circular, que inviste aquí o que aquí xera.
Imos continuar esta xeira coas medidas de apoio ás familias.
– A) Medidas para familias canto ao alugueiro, hipotecas e financiamentos de consumo
Apróbanse medidas a respecto da suspensión ou redención de pagamentos dos alugueiros de vivenda habitual. No caso dos grandes propietarios de vivendas (máis de 10), os arrendatarios que estean en situación legal de vulnerabilidade poderán optar por un financiamento máximo de catro meses sen xuros a tres anos ou a súa redención ao 50% polo mesmo periodo. Sendo pequenos propietarios cumprirá a negociación privada e, de fracasar, a concesión ao arrendatario e, ás veces, ao arrendador de préstamos sen xuros pola banca, avalados ao 100% polo Estado.
Canto ás cotas hipotecarias e préstamos ao consumo rexe unha normativa moi semellante, cun máximo de tres meses de aprazamento ao longo doutros tres meses ao rematar ese prazo.
O noso sistema de axudas pública ás familias e empresas é moi burocratizado. Xa que logo, acerta esta normativa ao substituír un grande número de requisitos da vulnerabilidade por unha autodeclaración (”declaración responsábel”) do consumidor ou arrendatario, malia que haxa que acreditar documentalmente eses requisitos autodeclarados no prazo dun mes.
Na Galicia a inmensa maioría dos alugueiros danse entre consumidores, non entre estes e grandes propietarios de vivendas, o que fará xurdir problemas graves de rendas entre uns e outros que haberán compensar os Poderes Públicos.
B) Rendas públicas para familias
Recoñécense pagas mensuais a prol das persoas empregadas no fogar do 70% da súa base reguladora, en función do desemprego total ou parcial que sofrise dende o 14 de marzo. E de 430 €/mes para os desempregados pola fin de contratos temporais ou eventuais con antigüidade mínima de 2 meses.
A normativa económica do 17 de marzo esquecera o precariado (irregulares, moitos empregados de fogar, persoal recorrente de ETT e contratacións eventuais externalizadas). Desde o 2 deste mes achégase unha solución parcial.
Porén, todo serán remendos até pormos en funcionamento a Renda Básica Universal que xa propoñen mesmo persoeiros da dereita europea como Luis de Guindos. Unificaría as pagas por subsidios por desemprego, RISGA e semellantes locais e autonómicas e pensións non contributivas por xubilación e incapacidade. E liberaría os nosos Servizos Sociais da burocracia para atender as necesidades sociais do que está a vir.
Na vindeira achega analisaremos as medidas de rendas, fiscais e de SS e financeiras de apoio aos autónomos, profesionais e pemes.
Mirando polo noso 