O noso Día Nacional

Acredito que todas as persoas somos cidadás do mundo. Mais, como xa escrebín hai anos nestas páxinas, o patriotismo non bate co universalismo. Para sermos persoas precisamos raíces e para pensarmos globalmente precisamos actuar localmente. Somos europeos e cidadáns e cidadás do mundo por sermos galegos.
Dixen cidadanía. A Patria, ou Matria, é un proxecto cívico, unha vontade colectiva e dinámica non pechada nas esencias. Mais definirmos desde a vontade de sermos Nación no canto de facelo dacordo cunhas supostas esencias definidas hai cen anos, non quita para que avaliemos en todo o seu significado o que fixeron polo País os nosos devanceiros, ao lle dotar a unha Terra derrotada e sometida en tantas ocasións (incorporación do Reino de Galicia ao de Castela no 1230, derrotas do partido galego a prol da independencia e da unidade con Portugal nos 1369 e 1374, doma e castración do Reino de Galicia pola raíña Isabel a Católica entre 1479 e 1486, división do Reino en catro provincias en 1833, sanguiñenta represión da revolución nacional de 1846…) de nidios sinais de identidade. Velaí o Himno Nacional Galego de Veiga e Pondal (1907), o primeiro recoñecemento oficial da bandeira galega (A Coruña, 25 xullo 1921), ou a consideración polas Irmandades da Fala do 25 de xullo como Día de Galicia, como Día da Patria (1920).
Como vén de escrebir Manuel Veiga Taboada, cómpre distinguirmos moi nidiamente o Santiago adoptado como Día da Patria do Santiago obxecto de homenaxe polo Estado español na Ofrenda do 25 de xullo. O primeiro é ese Santiago Peregrino protagonista da construción do Reino de Galicia como Estado europeo entre os séculos IX e XIII, a fin dos camiños xacobeos no cabo da Europa. Un referente dunha Galicia de seu no contexto dunha universitas christiana europea, fronte á realidade dunha España nomeadamente musulmá até o século XIII. Mentres que o Santiago da Ofrenda é o Matamouros que a Coroa de Castela quixo promover, con pouco suceso, como referente das Españas fronte a xudeus, mouriscos, mozárabes e conversos. E moi axiña contra cataláns e portugueses.
O Santiago do Pórtico da Gloria é o Santiago que conecta coa realidade de Galicia como nación europea, que conecta mesmo coa actual realidade leiga e pluricultural da Europa, mentres o Santiago Matamouros da Ofrenda semella cada vez máis fóra de tempo.
Velaí que o Goberno do Estado habería ter a sensibilidade de non nos impor no ceo compostelán bandeiras moi queridas -si- para unha parte dos galegos, mais que non integran, como si integra a nosa, o conxunto da cidadanía. Ademais, hai días abondo para reivindicalas fóra do noso Día da Patria.

A España uniformista

A aprobación do Estatuto de Autonomía de Galicia, no 1981, institucionalizou un limitado autogoberno, que aínda sería restrinxido nos trinta e cinco anos seguintes por mor de sucesivas enxurradas recentralizadoras. Porén, mal que ben, o Estatuto e as primeiras leis da autonomía recoñeceron a cooficialidade do galego e os nosos símbolos nacionais, o hino e máis a bandeira, que axiña acadaron un uso xeneralizado. Recorrentemente as enquisas amosan que entre un 60 e un 65% da cidadanía asumen cadansúa identidade galega e española ao mesmo nível, mentres que un 25% séntense só galegos ou máis galegos ca españois e porcentaxes baixísimas (7-8%) séntense só españois ou máis españois ca galegos.
Contra do uso da nosa lingua e dos nosos símbolos nacionais –socialmente querido, cando non naturalmente aceptado–, veñen alzándose con intensidade crecente nos últimos tempos actuacións excluíntes, abertamente ilegais, de autoridades varias. Velaí o expediente sancionador incoado a un patrón de pesca galego en Santander por locer, canda a española, a bandeira galega no seu barco. Ou a requisa de bandeiras galegas nos estadios de Madrid ou Valladolid e de bufandas dos Celtarras en Vigo por suposta incitación á violencia, mentres en moitos estadios da España profunda locen sen restricións símbolos preconstitucionais ou abertamente nazis. Tamén a ríspida prohibición do hino galego acordada polo comisario da Federación Española no recente partido Basket Coruña-Breogán.
Pola súa banda, o uso normal da lingua galega atópase con moitas restricións de feito nos ámbitos xudiciais e policiais e en todos os vencellados coa Administración do Estado. Restricións que semellan non ir a menos nos últimos tempos, senón a máis.
Que está a suceder? Pois que mentres case dous terzos das persoas na Galicia non ven conflito entre as identidades galega e española, no Estado é crecente a exclusión da identidade galega e das identidades nacionais distintas á España castelá. É dicir, que a España oficial e a social e políticamente relevante non acredita máis nas identidades partilladas que no noso País son –aínda– percebidas con normalidade.
Velaí un problema moi serio.